Vannlekkasjene i tak og yttervegger er mer omfattende enn først antatt. Vannet har stoppet ved spikerslagene på veggene utvendig. Dette har medført at noen av stokkene har råtnet utvendige, men er heldigvis fine innvendig, sier Øyvind Moen, som leder restaureringen av «Indre Hauan» – huset på Tonstad. Øyvind Moen eier og driver Sirdal Håndlaft og jobber noen dager som vaktmester i Sirdal kommune.
Kommunestyret i Sirdal kjøpte for ett år siden dette gamle huset, fra 1700-tallet, for 1,7 millioner kroner. Huset er nå dekket med presenninger slik at arbeidene kan foregå tørt innendørs i «teltet». Dette er et fantastisk hjelpemiddel. Ellers hadde det ikke vært lett å åpne taket i høstværet.
Foto: Torbjørn Moen håndhøvler en av stokkene.
Øyvind Moen sier det er et spennende hus å restaurere.
Nå skal de starte med å skifte taksperrene. Det er det viktigste å få taket tett. Da skal taket bygges opp igjen i gammel stil fra 1700-tallet, med taktro. Det betyr at det, oppå taksperrene, kommer langsgående takbord (taktro). Takbordene har en avstand på 2-5 centimeter, for oppå der igjen kommer bjørkenever. Det vil da bli synlig fra innsiden.
Til slutt skal taket avsluttes med kryssfiner. Da kommer nødvendige kabler, elektriske og for data, før isolasjon og membran avslutter taket. Til slutt legges torvet på.
Øyvind Moen forteller at det er boret i stokkene for å finne ut stokkenes alder. Det er et kontor i Danmark som analyserer disse prøvene, via DNA-tester. Da kan de nøyaktig si når bygget er fra.
En kar fra Konsmo har reparert den eldste hovedpipen. Gråsteinpipen er murt opp med leire fra Haughom. Målet er å få bakerovnen i stand, sammen med grue i kjeller og ildsted på kjøkken. Bak bakerovnen i kjelleren er det en korntørke.
- Restaurering er å prøve å få huset så likt som mulig slik det var før. Da håndhøvler vi stokkene innvendig og hogger med øks utvendig, sier en entusiastisk Øyvind Moen.
Huset er dekket med duk eller «telt» slik at det blir tett og er tørt innendørs.
Gudrun Kristine Ovedal, kulturavdelingen, har tidligere skrevet en artikkel om «Indre Hauan»-huset. Vi gjengir her noen avsnitt.
Sirdal kommune kjøpte det gamle våningshuset «Indre Hauan» i januar. Huset er plassert i Tonstad sentrum, og har høg antikvarisk verdi. Den eine stova er frå 1700 talet, og det er det er det eldste huset av sitt slag, som framleis er bevart i Sirdal.
Indre Hauan har vore bustadhus og det har vore gardsdrift her. I tillegg til det, har det vore ulik bruk av huset opp gjennom tidene. Her har vore gjestgiveri og bakeri, skulestove og krambu. Fram til 1900 fungerte huset som tinghus.
Eliashuset», etter Elias Olsen Tonstad. Sentrumsområde utanfor har òg fått namn frå han, det er kalla «Eliastunet». Elias vokste opp her, og overtok garden i 1912.
Ein kjem til å leggja ut informasjon om ulike tema, der ein òg etterlyser lokalkunnskap, og vil vera svært takksam om nokon tek kontakt for å gi oss meir informasjon.
Dei to fyrste tema kjem her, det handlar om profilhøvlar og om bakaromn. Etterkvart vil ulike tema bli presentert på heimesida til kommunen, og me vil oppmode folk til å gå inn og lesa dei ulike presentasjonane. Her er mykje nytt å læra, og kanskje du kan bidra med kunnskap om materialkunnskap eller gamle tradisjonar.
I det andre kjellarrommet, bak «kråmbua», er det ein flott bakaromn. Denne skal me skrive meir om i eit seinare tema, for den har mykje interessant å fortelja. Men, det som i fyrste omgang har vekka interesse hjå oss, er innretninga som er på baksida av omnen. Her er det grave ei «nedsenking» i støypen, slik at det vart eit rundforma rom. Det er òg ei slags «renne» ut frå denne. I midten ser det ut som det har vore ei rund jernplate.
Kva er dette mon tru? Kva funksjon hadde denne innretninga?
Her er det lafta en ny vegg i kjelleretasjen.
Me har ein teori om at dette kan vera ei slags «tørkehylle» for korn, då dette var i ei tid då kornet var viktig for bonden i Sirdal, og det var kornåker rett utanfor Indre Hauan. Dette, i kombinasjon med at ein kunne steika flatbrød og lefse på takka når varmen frå bakaromnen var sterk frå undersida. Kornet kunne tørkast på ettervarmen.
Dersom det var slik, så var dette ein genial måte å nytta all varme frå bakaromnen på.
Dette er førebels berre ein teori, men me er veldig interessert i å få meir kunnskap om dette. Dersom nokon har informasjon, eller liknande døme frå andre stadar, så ber me dykk om å ta kontakt med oss.
Gråsteinpipe er sett sammen av steiner og leire.
Torbjørn Moen foran bakerovnen i kjelleren.
Her er korntørka bak bakerovnen.
